Ülkemizde 1935’ten beri muz üretilmekte. Mısır’dan önce Alanya’ya, oradan da Anamur’a getirilerek açık alanlara dikilen muz bitkilerinin düşük sıcaklıktan zarar görmesi, zamanla çiftçileri sera yetiştiriciliğine yönlendirdi. 1984’te Turgut Özal’ın başbakanlığı döneminde ithalatın serbest bırakılmasına karşın, 1999’dan beri sürekli artan muz üretiminde, günümüzde, Gıda ve Tarım Örgütü (FAO)’nün 2020 verilerine göre, dünyada 29. sıradayız. Dünya muz üretimindeki payımız (2017’ye göre) %0,55 dolaylarında. Üretim yapılan illerimize baktığımızda, Mersin (%50) ve Antalya (%45) başta olmak üzere Adana (%2,5), Hatay (%1,0), Muğla (%0,4) ve Manisa’da (%0,1) muz yetiştiriciliği yapılmakta olduğunu görürüz.
Miktar olarak Muz üretimi 2010-2015 yılları arasında 210-270 bin ton arasındayken, 2016'dan itibaren hızla yükselmeye başladı. 2016'da 305 bin ton, 2017'de 369 bin ton, 2018'de 498 bin ton, 2019'da 548 bin ton, 2020'de 728 bin ton, 2021'de 883 bin ton, 2022'de 997 bin tona kadar yükseldi. 2023'te ise 930 bin tona düştü. 2024 üretiminde %5,9 oranında azalış yaşandığı belirlendi.
Tüketim ve dış ticaret verileri de şöyledir: Türkiye muz tüketimi 2019/20 üretim sezonu itibariyle 696 bin tondur. Tüketim yıllar itibariyle artış göstermektedir ve 2019 yılı itibariyle kişi başı tüketim 7,7 kg’dır. Dünya muz ticaretinde Türkiye ithalatçı konumdadır: 2020 yılında ithalatın %94,5’ini Ekvator’dan, %4,3’ünü ise Kostarika’dan gerçekleştiren Türkiye’de 2019 takvim yılında 122 bin ton olan muz ithalatı 2020 yılında 160 bin tona yükselmiştir.
Üretici fiyat verilerine baktığımızda da şöyle bir tablo ile karşılaşırız: 2020 yılında ortalama muz üretici fiyatı 4,81 TL/kg dolaylarındaydı. Muzun tüketicideki fiyatı her dönem üreticidekinin 3 katı kadardır. Bunu 2019 sonlarına doğru Ataşehir Kapalı Pazarı’nda çektiğimiz fotoğrafta görmek mümkün.
2021 Mayıs ayında 14,38 TL/kg olan muz tüketici fiyatı bir önceki yılın aynı ayına göre %18,5 artış göstermiş ve bu ivme günümüze dek sürmüştür.
Üreticilerin verdiği bilgilere göre, muzun ince kabuklu ve narin yapıda olması ile birlikte raf ömrünün kısa olması pazarlama açısından sorun oluşturmaktadır. Bu nedenle iklimlendirilmiş taşıma araçlarının kullanımı büyük önem taşımaktadır. Bunun dışında diğer tüm tarımsal ürün yetiştiriciliğinde olduğu gibi kooperatifçilik ve örgütlenmenin teşvik edilmesi muz yetiştiriciliği ve pazarlama sorunlarının aşılması açısından oldukça önemlidir, uzmanlara göre. Ayrıca muz yetiştiriciliğinin ilerlemesi açısından basınçlı sulama sistemlerinin ve örtü altı teknoloji kullanımının özendirilmesi gerektiğini de vurguluyor uzmanlar.
Ayrıca, piyasa düzenleyecilerine göre, muzda uygulanan yüksek gümrük vergisi yerli üreticinin korunması için oldukça önemlidir. Özellikle yerli üretimin yoğun olduğu Eylül-Mayıs aylarında muz ithalatının kısıtlaması yerli üretimin desteklenmesi açısından önem arz etmektedir. Ayrıca Mersin Limanının Muz İhtisas Gümrüğüne dönüştürülmesi muz ithalatında yaşanan sorunların giderilmesi açısından önemli olacaktır, denilmekte.
Günümüzde, öteki tarımsal ürünlerde olduğu gibi, üretim girdi maliyetlerinin yüksekliğiyle baş etmeye çalışan muz üreticileri, ortalama 1 dolar fiyatla tüccara vermekte zorlandıkları ürünün, yazarlarda 3 misli fiyatla tüketiciye ulaştığını görmekte ve bu çarpıklığın, kendilerinden kaynaklanmadığını vurgulamak gereğini duymakta.
Haber ve görseller: BRT Yayın Grubu Genel Yönetmeni Alâettin Bahçekapılı
Yorum Yazın
E-posta hesabınız sitede yayımlanmayacaktır. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişdir.